آخرین بار که دیدمش موقع خداحافظی بعد از بازگشت از سفر راهیان نور پارسال بود. بعد مدتی نسبتا طولانی که از او خبر نداشتم خواستم با او تماس بگیرم و از احوالش جویا شوم. دانشجوی ترم آخر رشته فناوری اطلاعات بود. بعد از احوال‌پرسیِ معمول ، چون می‌دانستم درسش دارد تمام می‌شود ، از او پرسیدم چه خبر !؟ چکار میکنی !؟ گفت: انشاالله میخواست بعد از پایان تحصیل برای چند ماه (با حساب کسری خدمت) به سربازی برود و سپس کار و ازدواج!. به او گفتم : مگر خبر نداری قانون خدمت سربازی تغییر کرده و سربازی شده 21 ماه !؟. تازه بدون در نظر گرفتن دوره آموزشی!. دوستم بعد از شنیدن این حرف من ، بعد از چند لحظه سکوت ، آهی کشید که انگار تیر به قلبش خورده!. گفت: ای بابا! ، با این خبری که دادی کل برنامه زندگیم بهم می‌خورد که. تازه داشتم کار مناسبی پیدا می‌کردم و چند ماه دیگر هم قرار بود به خواستگاری بروم و ...

  سالهای زیادی است که سربازی به یکی از مشکلات اصلی پسران در جامعه ما تبدیل شده است و داستان دوست من یکی از این نمونه‌ها است. سربازی به شیوه غلط فعلی و با مدت زمان بسیار طولانی منشا? بسیاری از مشکلات و ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی است که شاید خیلی از ما فکرش را هم نمی‌کنیم. برای مثال فرض کنید، پسرهایی را که از سالهای دوم و سوم دبیرستان کم‌کم به فکر سربازی می‌افتند و به این فکر هستند که اگر در کنکور قبول نشوند باید به سربازی بروند و این مشغله فکری بخش زیادی از فکر آنها را به خود مشغول میکند. در پی آن سالانه شاهد این هستیم ده‌ها و بلکه صدها هزار نفر از پسرهای جامعه ما از هر راهی مثل رد شدن به عمد در سالهای دبیرستان و پیش دانشگاهی یا دوباره کنکور دادن در سال بعد و راههای عجیب دیگر استفاده می‌کنند تا حتی شده یک سال دیرتر به سربازی بروند و به این شکل فقط سالانه به اندازه صدها هزار سال از بهترین سالهای عمر جوانهای ما به راحتی هدر می‌رود.

  آن کسانی هم که به دانشگاه می‌روند بعد از پایان تحصیل با مشکلات زیادی رو به رو هستند. از یک سوء سنشان بالا می‌رود، دیگر خبری از پول توجیبی پدر نیست، به سن ازدواج رسیده اند و پسرها باید به خواستگاری بروند و فشار خانواده هم هست. اینچنین، پسرها می‌مانند و شرمندگی و جیبهای خالی. کار پر درآمدی که با تکیه بر آن بتوان به فکر ازدواج بود هم که به راحتی گیر نمی‌آید و سربازی هم در پیش رو است. پسر اگر به سربازی برود بعد از بازگشت 26-27 سال سن دارد و جیبهایش هم خالی است و در این شرایط در برابر نیاز ازدواج 2 راه دارد. اگر اعتقادات دینی‌اش ضعیف باشد باید نیازهایش را از راه حرام و در کف خیابان برطرف کند و یا برای ازدواج معمولا به سراغ دخترهای یک نسل بعد از خود میرود. چون به نظر خیلی از پسرها در این سن دخترهای هم سن و سال خودشان مورد پسندشان نیست و بدردشان نمیخورد!. از آن سوء این یعنی نسل قبلی دخترهای هم سن آن پسرها که بیشترشان دارای تحصیلات دانشگاهی هم هستند به نوعی به یک نسل سوخته تبدیل می‌شوند که شانس ازدواجشان پایین می‌آید.

  این دخترها هم که افق روشنی برای آینده خود و ازدواج نمی‌بینید ، اگر از پایه‌های دینی قوی‌ای برخوردار نباشد ، از هر راهی مثل، بدحجابی و عمل‌های زیبایی و آرایش و در مجموع خودنمایی استفاده میکند تا توجه کسی را به خود جلب کند تا شاید بتواند ازدواج کند. وگرنه باید در خانه پدر بنشیدند و منتظر بمانند. این فقط یک نمونه از مهضلات امروزی سربازی بود.

  در کل ، آنها که به سربازی می‌روند با محاسبه زمان معطلی برای اعزام بین 2 تا 3 سال نسبت به دختران از کار و زندگی عقب می‌مانند. آنها هم که به هر دلیل به خدمت نمی‌روند به عنوان سرباز غائب به حاشیه اجتماع رانده می‌شوند و از بسیاری حقوق اجتماعی و از جمله حق تحصیل در دانشگاه ، استخدام در ادارات دولتی و خیلی از خدمات اجتماعی محروم می‌شوند. بعضی وقتها شاید خیلی از ما دیده باشیم که بعضی‌ها برای اینکه به سربازی نروند بلاهایی مثل، افزایش زیاد وزن، کشیدن دندانها ، ایجاد معلولیت جزئی و ... به سر خود می‌آورند. حتی شاهد بوده ایم که پدر و مادری برای این که فرزندشان به سربازی نرود، از هم طلاق گرفته اند!!.

  اینکه امروزه سربازی امری آسیب‌زا در زندگی اجتماعی بیشتر پسرها است (نمی‌گوییم همه پسرها) نه فقط از طرف عموم مردم مورد قبول قرار گرفته ، بلکه حتی در بین نخبگان نیز افراد زیادی هستند که به مشکل آفرینی سربازی در زندگی امروز جوانان اعتراف کرده اند و به آثار و تبعات ادامه وضع فعلی برای کشور هشدار داده اند. برخی از این آثار و تبعات منفی آن را امروزه در کاهش تعداد پسران در دانشگاه و افزایش سن ازدواج در سطح جامعه و وضوح می‌بینیم. اما با این وجود به جای کاهش یا لغو آن ، چند ماه هم به مدت خدمت سربازی اضافه میشود!. هشدار داده میشود که بخاطر مسائل و مشکلاتی مثل سربازی ، گرانی، بیکاری ، تورم، مشکل مسکن و البته قوانین پوسیده و تاریخ مصرف گذشته، نظام خانواده در حال فروپاشی است ، اما هر کدام را که می‌خواهیم درست کنیم گروهی که منافع خود را در خطر می‌بیند در برابر تغییر مقاومت می‌کند.

  خدمت سربازی به روش فعلی یک سیستم قدیمی، غلط ، غیرمؤثر و پرهزینه برای کشورمان است. برای حرفهایم دلایلی دارم که خدمتتان ارائه می دهم:

  1- قدیمی بودن سیستم خدمت سربازی: قانون سربازی ، بیش از 70 سال قدمت دارد و رضاخان بود که سربازی را در ایران ایجاد کرد. قانون سربازی مربوط به دوره‌ی خاص سیاسی ، اجتماعی،‌ فرهنگی و اقتصادی ایران است که شاید آن موقع می‌توانست توجیه‌گر نظام سربازگیری اجباری باشد. اما تکامل اجتماعی، سیاسی،‌ فرهنگی،‌ اقتصادی و نظامی امروز ایران و جهان ، ‌اینگونه پدیده‌ها را ناکارآمد ساخته است. ضمناً گاهی شنیده می‌شود که بعضی‌ها میگویند "خدمت مقدس سربازی!!". سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که چطور ممکن است فردی مثل رضاخان با آن شخصیت منفی یک پدیده مقدس را به وجود آورده باشد!؟. اگر بخواهیم به این شکل نگاه گنیم ، باید همه مقدس باشند!. پس سربازی پدیده‌ای مقدس نیست.

  2- در مدت 50 سال گذشته ، هروقت یک جوان از روستا یا شهر ، به عنوان سرباز به درون پادگان می‌رفت ،‌ محیط نظامی برای او جذابیت زیادی می‌توانست داشته باشد. زیرا سرباز غیر از آموزش نظامی در پادگان درس زندگی را می‌آموخت و به قول معروف مرد میشد که برای پس از پایان خدمت سربازی او نیز می‌توانست بسیار مؤثر و مفید باشد. ولی امروزه با تحولات فرهنگی و اجتماعی در جامعه ، به ندرت می‌توان پذیرفت که یک جوان امروزی در برابر هزینه‌ کردن بهترین سالهای زندگیش یعنی جوانی ،‌ از محیط سربازخانه و پادگان چیز آنچنان مفیدی بدست بیاورد تا برای پس از پایان سربازی‌اش مفید باشد.

  در واقع دیروز سربازها با دست خالی به سربازی می‌آمدند و زمانی که می‌رفتند ، با یک شخصیت شکل گرفته در سربازی از پادگان می‌رفتند. ولی امروزه یک جوان ، عموما با شخصیت شکل گرفته تحت تأثیر محیط خانواده،‌ مدرسه، رسانه، دانشگاه ، اینترنت و ... وارد دوره خدمت سربازی می‌شود و جایی برای شکل دهی به شخصیت او باقی نمی‌ماند. با این حساب،‌ باید گفت که زندگی در شرایط خدمت وظیفه عمومی ، الهام بخش جوان امروزی ما نیست و چیزی بر آنها نمی‌افزاید.

  3- در بخش نظامی هم نوع تهدیدها کاملا تغییر کرده است. پس از جنگ برای اشغال عراق از سوی غرب به رهبری آمریکا در سال 1382 و همچنین جنگ حزب الله لبنان و اسرائیل در تابستان 1385، به گفته خیلی از کارشناسان نتایج بررسی‌ها نشان داد که عصر استفاده از سربازهای غیرمتخصص و اجباری تمام شده است. امروزه ، عصر جنگ‌های سایبری ، تهدیدهای نرم ، نیمه سخت و سخت ، کاملا نیازمند نیروهای مسلح متخصص و حرفه‌ای است.

  4- از دیگر سوء بخش عمده‌ای از جوانان در خدمت سربازی، بر خلاف آنچه باید باشد ، در مشاغل دفاعی و رزمی یا پشتیبانی خدمت نمی‌کنند ، بلکه در 80درصد مواقع شاهد هستیم که سربازها درگیر مشاغل خدماتی می‌شوند که به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست. از هر جهت که ببینیم ، چه از بعد فرهنگی ، علمی ، اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی و ... ، اصلا درست نیست که دو سال از بهترین سالهای عمر یک جوان که میتواند به علم آموزی یا انجام یک کار مفید سپری شود در آبدارخانه ، آشپزخانه ،‌ انبار و تعمیرگاهِ پادگانها سپری شود. خسارت منابع انسانی در این خصوص غیر قابل تصور است. به ویژه عقب ماندگی گسترده فرد در زندگی آتی خود. باور کنید این کارها هزینه‌ی بسیار زیادی برای کشور دارد.

  5- در کشوری که به گفته خود مسئولین ، بیش از 10 میلیون بسیجی و نیروی داوطلب ، آموزش دیده و آماده نبرد دارد ،‌ دیگر چه نیازی هست که در یک موازی کاریِ پر هزینه !؟ مطمئن باشید در هر منازعه نظامی آینده ، همانند آنچه در هشت سال دفاع مقدس نشان داده شد ، اگر تنها یک میلیون نفر از بسیجیان ما در صحنه نبرد حاضر شوند ، براحتی و با کیفیت بیشتر به دلیل وجود نیروی ایمان و اعتقادات بیشتر ، می‌توانند هر تهدیدی در حد تهدید کشورهای غربی و ناتو را هم خنثی کنند.

  می‌بینیم که با نکاتی که در بالا به آنها اشاره شد ، هزینه‌ی مادی و معنوی آنچه خدمت وظیفه عمومی نامیده می‌شود نسبت به فوائدش تا چه اندازه بالا است. میتوان پیش‌بینی کرد که این مسأله تا چند سال دیگر تبعات فرهنگی و اجتماعی زیادی بر منابع انسانی کشور خواهد گذاشت. لذا طی یک طرح کارشناسی یا باید قوانین و مقررات سربازی تغییر کند یا اینکه مثلا دختران هم به نوعی سربازی اعزام شوند و مشابه این گزاره‌ها ، که این سومی نمی‌شود. اساسا اصل موجودیت اینگونه سربازی امروزه موضوعیت ندارد. حداقل سربازی با این عرض و طول و با این مدت طولانی و این قشونکشی و هزینه گسترده ، چندان به صلاح کشور نیست.

  اگر در تاریخ اسلام هم بنگریم ، اینگونه شاهد رفتن جوانان به خدمت سربازی نبوده‌ایم. مثلا هر وقت در زمان پیامبر اکرم یا حضرت علی (ع) اگر قرار بود جنگی رخ دهد ، از بین نظامیان و نیروهای داوطلب (بسیج عمومی) عده‌ای به جنگ میرفتند. در مجموع ، شاید بهتر است به فکر تبعات منفی اجتماعی و فرهنگی خدمت سربازی هم باشیم و همانطور که خدمت سربازی در خیلی از کشورهای جهان لغو شده است ، ما هم به فکر ارتش و سازماندهی نظامی حرفه‌ای باشیم.